Molla Nasrettin

Sosyal medyada dolasan bazi karikaturler var, cok eski olmalarina ragmen hala bugune, bugunku sorunlarimiza dokunuyorlar. Bunlarin izini surdugumuzde ozellikle bir isim onplana cikiyor, Molla  Nasrettin dergisi: Azerbeycanli munevver Celil Memmedguluzade'nin ilk sayisini 1906'da cikarttigi ve araliklarla 20 yildan fazla devam edebildigi haftalik bir mizah dergisi. Araliklarla cikabilmis zira urettigi keskin mizah, yonelligi elestiriler kimi zaman Rusya'yi, Iran'i kimi zaman da Osmanli'yi kizdirmis ve iktidar odaklarinin baskilari ile para cezalarina carptirilmis, sansurle ve kapanmayla karsilasmis. 

Tərpənmə amandır bala, qəflətdən ayılma!

Açma gözünü, xabi-cəhalətdən ayılma!

Laylay, bala, laylay!

Yat, qal dala, laylay!

(ilk sayinin kapagi; dogu milletleri gaflet icinde uyuyor) 

Musluman kiz cocugu kocaya gayri-muslim okula

Sade, agdasiz bir dille kaleme alinmis metinlere ve carpici-hemen anlasilabilir sembollerle bezeli karikaturlerle entellektuel kesime degil halka ulasmaya calismis, sadece Azerbeycanin'in degil tum komsu bolgelerin de problemlerine, cagdisi geleneklere, cahillige ve dinin dogrudan kendisine degil ama dini hurafelere savas acmis. Bu yuzden de muhafazar kesimlerin tepkisini toplamis; derginin yazarlarindan birinin aktardigina gore : 

"Mollalar derginin hicbir muslumanin evine girmemesi gerektigini soyluyorlardi. Eger girerse masayla tutulmali ve tuvalete atilmaliydi" 

Bizi asil ilgilendiren ise karikaturler elbette, zira bu karikaturlerin bir kismini bugun Turkiye'de cizmeniz-basmaniz basiniza bela acabilir; Islamofobiyle iktidar dusmanligi ile suclanabilirsiniz. Bir asri asmis bir zamanin otesinden hala cozemedigimiz modern-bilimsel egitim, kadinin toplumdaki yeri, dini hurafeler gibi sorunlarimiza keskin bir sekilde dokunuyorlar: 

Oyle her istediginiz ogretemezsiniz bilim gibi. 

Dogu tipi geleneksel egtimin sonuclari

Modern egitimin sonuclari

Kiz cocugu olan / erkek cocugu olan 

Hurriyet, Musruiyet bu ise bize lazim degil :) 

Karikaturist isimlerine baktigimizda Gurcistanda yasayan Alman kokenli Oskar Schmerling ve Azeri Azim Azimzade isimleri ile karsilasiyoruz; ikisi de ressam kokenli olduklarindan ve donemin anlayisina uygun olarak karikaturler de oldukca realist cizgilerde. Hemen anlasilabilecek cahil ve kotu olarak karakterize-formulize edilmis molla ve modern/egitimli gorunuslu munevver tiplemeleri, hayvan figurleri sikca kullanilmis. Gondermeleri-mesajlari bugun bile tek bakista kavranabilecek aciklikta donemine gore etkileyici bir sekilde iletmis basarili isler. 

Internette daha coguna rahatlikla erisilebilir. 

Kaynaklar: 

http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-31640643

http://www.nybooks.com/daily/2012/09/18/when-satire-conquered-iran-molla-nasreddin/

http://www.visions.az/en/news/353/dd0a0477/
http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/43_folder/43_articles/43_mollamag.html