Yunus - Zünnun

CR tarihimizde genelde islami-muhafazakar kesimlerce uretilmis oldukca cok sayida dini icerikli materyal var. Eli kilicli dindar kahramanlari ve diger kurgu kahramanlari bir tarafa birakirsak islami icerikli cizgi romanlar genelde tarihsel olarak onemli kisilere (padisahlar, komutanlar vb.) yahut dini karakterlare odaklanmis durumda (evliyalar gibi). Ama dogrudan peygamberleri cizmek cok rastlanan bir durum degil.

Elimizdeki yeni CR (Hz Yunus- Zünnun / Sokak Kitapları Yayınları) o yuzden ilginc bir istisna.

Dini hikayeleri ve peygamber hayatlarini ele almak-propaganda amacli olarak cizgi romani kullanmak ise bize mahsus degil elbette, yurtdisinda pek cok ornegi var. Bazi peygamber hayatlarini cocuklara ogretmek icin yapilan kisa-basit, egitim amacli islerden tum "Bible"i resimli roman formatinda uretmeye soyunan cok iddiali-kaliteli islere dek genis bir yelpazede CR uretilmekte.

Yerli CR'i desdeklemek amaciyla ulasabildigim her isi almaya okumaya ve de elestirmeye (verimli bir uretim surecinin olmazsa olmaz bir parcasi olarak gordugum) calisiyorum ama Yunus konusunda en sonda soyleyecegimizi basta soyleyelim hem cizim hem de seneryo olarak "olmamis" bir is.

Cizimler cok acemice, oldukca zayif ve yer yer anlasilmayacak olcude karmasik.  Kimi paneller rahatlikla "bir cocuk otursa daha guzelini cizer" hissi veriyor ki profosyonelce basilan-dagitilan bir is bu hissi vermemeli okuruna. Sanatcinin ovulmesine de aliskiniz ama hele bu kotu cizimleri "essiz" diye nitelendirmek (kitap sonunda ve tanitiminda) ovmeyi baska bir seviyeye cikarmakta. 

"Essiz"! Cizimler

Senaryoya gelince boyle bir hikayeyi CR'a aktarmanin zorluklari belli ki her adimda ortaya cikmis; herseyden once Islam'in temel kaynaklari Yunus gibi bazi peygamberlerin hayatlari hakkinda eksiksiz, detayli bir hikaye vermez sadece kendince onemli noktalara deginir. Durum boyle olunca da  hikayeyi basi sonu belli normal bir anlatiya cevirmek icin Taberi'den itibaren ilk islam tarihcileri de diger kaynaklara -agirlikli olarak Israiliyat denen Biblikal kaynaklara basvurmustur. Bu da Islam dininin peygamber algisiyla (masum-gunah islemeyen) bu anlatilar arasinda zaman zaman celiskiler dogmasina neden olmustur, ornegin Yunus Tanri'ya kizip ondan habersiz sehri terketmeye calisir bu Biblikal kaynaklar gore. Bu iki nedenle  kabul edilemezdir Islam icin; hem bir peygamber Tanri'ya kizip boyle bir ise kalkismaz hem de sehri terkedip Tanri'dan kacabilme dusuncesi Tanrilarin kudretlerinin ona inanan sehir devletleri-bolgeleri ile sinirli oldugu, her kavmin yerel tanrilarinin oldugu antik bir doneme ait dusuncedir bu yuzden de bu fikrin tevil edilmesi gerekir.  Islam tarihcileri bu acigi kapatmak icin cok caba harcamislar, tevil mekanizmalari  gelistirmislerdir.

Ote yandan CR'in ikonografisinin de oldukca problemli oldugu ortada; ornegin Islam geleneginde melekler yuvarlak bir hale ile resmedilmez bu Biblikal gelenege ait bir temsildir. Kanatsiz ve sakalli (sakal melegin erkek oldugunu-cinselligini ima eder) olmasi da problemlidir zira Islam geleneginde melekler kanatli, sakalsiz ve halesiz anlatilmistir, butun minyatur geleneginde de boyle resmedilirler. (Cunku temel Islam metinleri boyle tarif etmistir).  'Hale' yapilacaksa bu butun cehreyi-kafayi bazen vucudu saran bir aura-alev seklinde yapilir. O yuzden CR'da buyuk agirligi olan Cebrail'in adeta Hollywood filmlerinden firlamis bu tasviri Islami-yerli-geleneksel bir anlati ortaya cikarmak icin yola cikmis eserde cok yabanci durmakta.

Geleneksel melek tasvirleri

Diyaloglarin anakronizmi de rahatiz edici boyuta ulasmakta; Islam dinine has spesifik-arapca bir selamlama olan "Aleykum Selam"i asirlarca once Nineova'da Yunus'un kullanmasi oldukca garip durmakta, daha da garibi muhatabi putperest kisinin de ona ayni sekilde karsilik vermesi.

CR yaratilirken bir ic ve dis mekan arastirmasi yapilmadigi da ortada, eski olan hersey benzerdir mantigi ile Ninevo kralinin sarayi/kalesi ic ve dis tasarim olarak bir ortacag Avrupa satosuna benzetilmis. Duvarlarinda asili "tablolar" da cabasi. Oysa Ninevo'nin binalarinin, saraylarinin, ic ve dis mekanlarin nasil olabilecegine dair internette tonla materyal-gorsel var.

Yunus hakkinda benzeri dini cizgi roman calismalarindan farkli usluplarda ornekler yer almakta asagida; insanlarin fiziksel ozellikleri, kiyafetleri , dekor en azindan cok daha gercekci durmakta :

Geriye tek soru kaliyor, bunca yetenekli yazar-cizerimiz kaliteli islerini yayinlatamazken bu derece kotu bir is nasil sans bulabiliyor? Bunun cevabi da herhalde ulkenin gectigi sosyoekonomik donemde, iktidar iliskilerinde ve 'gecer' fikirlerin sansinin denenmesinde aranmali.